İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
ANAYASA HUKUKU
PRATİK ÇALIŞMA II-Tek ve Çift Numaralı Öğrenciler
25.10.2017
I. Olaydaki anayasaya aykırılık iddiasını aktarılan Anayasa Mahkemesi kararını da göz
önünde bulundurarak değerlendiriniz.
Varsayımsal Olay: 2018 yılında yapılan Anayasa değişikliğine ilişkin birinci görüşmede kanunun 1. maddesi 305, 2. maddesi ise 340 kabul oyu almıştır. İkinci görüşme safhasında ise 1. madde 350 ve 2. madde 335 kabul oyu almıştır. Teklifin tümü üzerinde yapılan son oylamada ise 345 kabul oyu alan Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Cumhurbaşkanına gönderilmiştir.
Cumhurbaşkanının geri göndermesi üzerine yapılan oylamada kanun 350 kabul oyu alarak aynen kabul edilmiş ve Cumhurbaşkanına gönderilmiştir. Bunun üzerine kanun Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
130 milletvekili ise Cumhurbaşkanı’nın geri gönderdiği Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun yeniden Cumhurbaşkanı’na gönderilebilmesi için, her oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla kabul edilmesinin anayasal zorunluluk olduğu iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştur.
Anayasa Mahkemesi, E. 2007/72, K. 2007/68, K.t. 05.07.2007
(…) Anayasa değişikliğine ilişkin yasa tekliflerinin kabulü için yeter sayı beşte üç olup, bu çoğunluğa ulaşan yasalar, referandum koşuluyla yürürlüğe girer.
Cumhurbaşkanının Anayasa değişikliğini bir daha görüşülmek üzere Meclise geri göndermesi durumunda yasanın yeniden kabul edilmesi için gerekli çoğunluğun ne olduğunun aydınlatılması gerekmiştir.
Anayasanın 175. maddesinin birinci fıkrasında, teklif, görüşme ve oylamaya ilişkin genel kural konulmakta, değişiklik tekliflerinin iki defa görüşüleceği belirtilerek, değişiklik teklifinin kabulü için de Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte üç çoğunluğunun oyunun aranacağı öngörülmektedir. (…)
Maddenin üçüncü fıkranın birinci tümcesi, Cumhurbaşkanının geri gönderme yetkisi bulunduğunu öngörmekte, ikinci tümcesinde ise “Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir” ifadesi yer almaktadır. Halkoyuna sunabilme bir seçim hakkının varlığına işaret etmektedir. Seçim hakkının kullanımı üçte iki ile kabul koşuluna bağlanmış bir sonuçtur. Üçte iki ve üzeri bir çoğunlukla kabul edilen Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulması zorunluluğu ortadan kalkmakta, bu çoğunluğun sağlanamaması durumunda uygulanacak kural 175. maddenin dördüncü fıkrasında yer almaktadır. Buna göre, üçte ikiden az ve beşte üçten fazla bir çoğunlukla kabul edilen Anayasa değişiklikleri halkoyuna sunulmak zorundadır.
Üçüncü fıkranın lafzındaki “üçte iki çoğunluğu ile kabul ederse” ifadeleri, başka çoğunluklarla da kabul edilme olanağının varlığına işaret eder. “Üçte iki çoğunluğu ile kabul ederse” ifadesi, “ancak üçte iki çoğunluğu ile kabul edilebilir” ifadesiyle mantıksal olarak özdeş değildir. Bu ifade, üçüncü fıkradaki “sunabilir” yüklemine bağlanmış bir koşul olduğundan, bunu “ancak üçte iki çoğunluğu ile kabul edilebilir” biçiminde bir önermeye dönüştürmek olanaksızdır.
Dördüncü fıkra, geri gönderilen yasanın üçte ikinin altında, beşte üçten fazla bir çoğunlukla aynen kabul edilmesi durumunda, ikinci kez iade olanağı bulunmadığından, Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazetede yayımlamasını zorunlu kılmaktadır.
Aynı değerlendirmenin geçerli olduğu beşinci fıkranın düzenleme konusu “geri gönderme üzerine üçte iki kabul zorunluluğu” getirmek değil, bu çoğunlukla kabul edilmiş bulunan bir Anayasa değişikliğinin bağlı olduğu yayım ve yürürlük rejimini belirlemektir. (…)
Karşıoy Gerekçesi (Fulya Kantarcıoğlu):
(…) Anayasa değişiklik teklifinin maddelerinin kabulü ile tümünün kabulünde Anayasa’da öngörülen nitelikli çoğunluk aranacaktır. Cumhurbaşkanı’nın geri çevirmesi üzerine aranacak nitelikli çoğunluk ise Anayasa’nın 175. maddesinde belirtilmiştir. Bu maddenin üçüncü fıkrasında, “Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir” denilerek Cumhurbaşkanı’nın geri çevirmesi halinde kabul yeter sayısının üye tamsayısının üçte ikisi olduğu vurgulanmıştır. Madde’nin beşinci fıkrasında ise doğrudan veya Cumhurbaşkanı’nın iadesi üzerine Meclis üye tamsayısının üçte ikisi ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanunları, dilerse halkoylamasına sunabilmesi için Cumhurbaşkanı’na takdir hakkı tanımıştır. Bu durumda, Anayasa’nın 175. maddesinin birinci fıkrasına koşut olarak TBMM İçtüzüğü’nün 94. maddesinin ilk fıkrasında yer alan Anayasa değişikliklerinde kabul yeter sayısının en az beşte üç olduğu yolundaki düzenlemenin ancak Cumhurbaşkanı’nca geri çevrilmeyen haller için geçerli olacağı açıktır. Bu bağlamda, Anayasa’yla uyum sağlaması bakımından 94. maddenin ikinci fıkrasındaki “gerekli çoğunlukla kabul oyu alamayan bir madde…” söyleminin de anayasa değişikliklerinde en az kabul yeter sayısının, Cumhurbaşkanı’nın geri çevirmesinden öncesi için beşte üç sonrası için de üçte iki olduğu biçiminde anlaşılması gerekmektedir. (…)
Kaynak: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İMECE grubu
