İş Hukukunun 12 Kilit Sorusu: Sigortadan Emekliliğe Tüm Detaylar

İş hayatının kritik sorularını yanıtlıyoruz! Çalışanların ve işverenlerin bilmesi gereken sigorta, ücretli izin, emeklilik ve işten ayrılma süreçlerine dair güncel mevzuatı, pratik örneklerle ve yasal dayanaklarıyla birlikte sunuyoruz.

Önemli not: Tüm içerik, yayın tarihi itibariyle yürürlükte olan;

• 4857 Sayılı İş Kanunu
• 5510 Sayılı SGK Kanunu
• İlgili yönetmelik ve Yargıtay kararları referans alınarak hazırlanmıştır.

---

📌 Soru 1: Deneme Süresinde Çalışanlar Sigortasız Çalıştırılabilir mi?

🔍 Cevap:
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 8. Maddesi ve 5510 Sayılı SGK Kanunu’nun 4. Maddesi uyarınca:

• Deneme süresi ne olursa olsun, işe başladığı ilk gün sigorta bildirimi yapılmalıdır.
• “Deneme süresinde sigorta yapılmaz” uygulaması yasal değildir. İşverenler, bu durumda:
  • SGK prim borcu + %100 ceza ödemek zorunda kalır.
  • Çalışan, iş mahkemesinde hizmet tespit davası açabilir.

⚖️ Yasal Dayanak:

• İş Kanunu Md. 8: “Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir.”
• SGK Kanunu Md. 4: “Ücretle çalışan herkes sigortalıdır.”

---

📌 Soru 2: Asgari Geçim İndirimi (AGİ) Nasıl Hesaplanır?

🧮 Hesaplama Formülü:
AGİ, brüt asgari ücretin yıllık tutarı üzerinden hesaplanır (2023 için brüt asgari ücret: 13.414,50 TL):

1. Oranlar:
   • Çalışanın kendisi: %50
   • Çalışmayan eş: %10
   • İlk 2 çocuk: %7,5’er
   • Sonraki çocuklar: %5’er
2. Örnek Hesaplama (Eş + 2 çocuk):
   • Toplam oran: 50% + 10% + 7,5% + 7,5% = %75
   • Yıllık AGİ matrahı: 13.414,50 TL x 12 x %75 = 120.730,50 TL

📜 Yasal Dayanak:

• 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu Md. 32

2025 yılında AGİ uygulanmayacaktır. 

---

📌 Soru 3: İşyeri Bildirgesi Ne Zaman Verilir?

⏰ Süreler:

• Yeni işyeri açılışı: İlk sigortalı çalıştırma tarihinden itibaren 10 gün içinde.
• İşyeri devri: Devir tarihinden itibaren 10 gün.
• Şehirlerarası taşınma: Taşınma tarihinden itibaren 10 gün.

❗ Dikkat:

• Aynı il içi adres değişikliklerinde bildirge gerekmez, sadece adres güncellemesi yeterli.

📑 Gerekli Belgeler:

• İmza sirküleri,
• Vergi levhası fotokopisi.

---

📌 Soru 4: İş Kazasında Geçici İş Göremezlik Ödeneği Şartları

🏥 Hak Kazanma Koşulları:

• Sigortalılık süresi aranmaz. İlk gün kaza geçirilse bile ödenek bağlanır.
• Rapor süresi: Tedavi süresince (en fazla 1 yıl).
• Ödeme tutarı: Günlük kazancın 2/3’ü (SGK tarafından ödenir).

⚠️ İstisna:
Kazaya sebebiyet veren kusur oranına göre ödenek kesilebilir.

---

📌 Soru 5: Şubat Ayında Tam Çalışan İşçinin Prim Günü

📅 Aylık Prim Kuralı:

• Tüm aylar 30 gün kabul edilir. Şubat’ta 28 gün olsa da 30 gün prim bildirilir.
• Örnek: Şubat 2023’te 3 gün raporlu çalışan işçi için prim günü: 25 gün (28-3=25).

🔢 Hesaplama:

• Tam çalışan: 30 gün
• Eksik çalışan: Fiili çalışılan gün sayısı

---

📌 Soru 6: Emeklilik Sonrası Aynı İşyerinde Çalışma

🔁 Çalışma Koşulları:

• Emekli işçi, kıdem tazminatını alarak ayrılabilir.
• Aynı işyerinde yeni sözleşmeyle çalışmaya devam edebilir, ancak:
  • Yeni kıdem süresi başlar.
  • SSK primi ödenmeye devam eder (emekli aylığı kesilmez).

⚖️ Yasal Dayanak:

• 1475 Sayılı İş Kanunu Md. 14

---

📌 Soru 7: İşten Ayrılma Bildirimi Süresi

⌛ Zamanlama:

• İşten ayrılış tarihinden itibaren 10 gün içinde SGK’ya bildirim yapılmalı.
• Gecikme cezası: 2023 için 1.642 TL (idari para cezası).

📋 Yöntem:

• E-Devlet üzerinden,
• SGK merkezlerinden bizzat.

---

📌 Soru 8: Engelli Çalışanların Erken Emeklilik Şartları

♿ Koşullar:

Engellilik Oranı	Sigortalılık Süresi	Prim Günü
%50-59	16 yıl	4.320 gün
%40-49	18 yıl	4.680 gün

📄 Gerekli Belgeler:

• SGK sağlık kurulu raporu,
• Çalışma gücü kayıp oranı belgesi.

---

📌 Soru 9: Kıdem Tazminatı ve Yaşlılık Aylığı

💼 Hak Kazanma:

• 5510 Sayılı Kanun’un 28. Maddesi:
  • Yaş şartını bekleyenler, prim ve süreyi tamamlayınca kıdem tazminatı alabilir.
  • Örnek: 25 yıl sigortalılık + 5.400 gün primini dolduran 50 yaşındaki işçi, işten ayrılıp kıdem tazminatı alabilir.

---

📌 Soru 10: İşyeri Açılış Bildirimi Nereye Yapılır?

🏢 Yetkili Merci:

• Sadece SGK İl Müdürlükleri (Çalışma Bakanlığı’na bildirim gerekmez).
• E-Devlet üzerinden online başvuru mümkün.

---

📌 Soru 11: Maktu Aylık ve Geçici İş Göremezlik Ödeneği

💰 Mahsup İşlemi:

• Maktu aylık alan (hastayken de maaş ödenen) çalışan, SGK’dan aldığı ödeneği işverene iade eder.
• Örnek:
  • SGK’nın ödediği 1.500 TL ödenek, işveren tarafından maaştan mahsup edilir.

---

📌 Soru 12: Kayıt Dışı Çalıştırılan Ne Yapmalı?

⚖️ Yasal Yol:

1. SGK’ya şikayet (İhbar hattı: 170),
2. Hizmet tespit davası (İş Mahkemesi),
3. Alacak davası (4 yıl içinde açılmalı).

📌 Delil Toplama:

• Mesai kayıtları,
• Tanık ifadeleri,
• Banka havaleleri.