Site icon Ankahukuk Sitesi

Türkiye’nin Yargı Dönüşümü: 2025-2029 Stratejisi’nin Derinlemesine Analizi

Hukuk Devleti, Öngörülebilirlik ve Güven İnşası: Stratejinin Vaadleri, Getirdikleri ve Eleştiriler Işığında Türkiye Yargısının Geleceği

Giriş: “Türkiye Yüzyılı”nda Adaletin İnşası

Türkiye, 2009 yılında başlattığı planlı yargı reformu sürecine dördüncü ve en iddialı adımıyla devam ediyor. “Türkiye Yüzyılı” vizyonunun en önemli ayaklarından biri olarak sunulan 2025-2029 Yargı Reformu Stratejisi (YRS), sadece bir hukuk metni olmanın ötesinde, siyasi, sosyal ve ekonomik bir manifesto niteliği taşıyor. 94 sayfalık bu kapsamlı belge, 5 ana amaç, 45 hedef ve tam 264 somut faaliyet ile önümüzdeki beş yılın yol haritasını çiziyor.

Bu analiz yazısında, sadece belgenin ne dediğini aktarmakla kalmayacak, aynı zamanda:


Bölüm 1: Stratejinin Ruhu ve Temel Temalar: Neyi Amaçlıyor?

Belge, kendisini 2009, 2015 ve 2019’daki öncüllerinin devamı ve tamamlayıcısı olarak konumlandırıyor. Ancak, “Türkiye Yüzyılı” vurgusuyla birlikte, bu seferki stratejinin daha iddialı ve kapsayıcı olduğu açık. Strateji, altı temel tema üzerine inşa edilmiş:

  1. Hukukun Üstünlüğü (Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlık): Klasik bir vurgu gibi görünse de, bu tema özellikle yeni bir anayasa hazırlık sürecine atıfta bulunarak dikkat çekiyor. Yargı mensuplarının her türlü baskıdan uzak karar verebilmesi için “teminatların artırılması” sözü veriliyor.

  2. Hukuki Güvenlik (Makul Süre, Hızlılık, Öngörülebilirlik): Belki de en somut vaatlerin olduğu alan. “Gecikmeyen ve öngörülebilir bir adalet sistemi” vizyonu doğrultusunda, yargılamaların makul sürede bitirilmesi için hedef süreler, performans ölçümleri ve dijitalleşme öne çıkıyor.

  3. Yargının Etkinliği (Sadeleştirilmiş ve Verimli Süreçler): Karmaşık usul kurallarının sadeleştirilmesi, ihtisaslaşmanın artırılması ve gereksiz formalitelerin kaldırılması hedefleniyor. Bu, vatandaş için daha anlaşılır, avukat için daha işlevsel bir yargılama süreci anlamına gelebilir.

  4. Güven ve Memnuniyet (Kolay Erişim ve Onarıcı Adalet): Strateji, adaletin sadece bir cezalandırma mekanizması olmadığını, aynı zamanda mağdurları odağına alan “onarıcı ve telafi edici” bir işleve de sahip olması gerektiğini vurguluyor. Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri (ADM) bu anlayışın somutlaşmış hali.

  5. Teknoloji Destekli Adalet (Dijital Dönüşüm ve Yapay Zekâ): UYAP’ın ötesine geçen bir dijitalleşme hayal ediliyor. Yapay zekânın karar destek sistemi olarak kullanılması, e-duruşmaların yaygınlaşması ve tüm süreçlerin dijitalleşmesi planlanıyor. Bu, stratejinin en yenilikçi ve aynı zamanda en çok tartışılacak boyutlarından biri.

  6. Mesleki Yetkinlik (Liyakat ve Değer Temelli Eğitim): Hukuk eğitiminden başlayarak, hakim-savcı ve adalet personelinin sürekli ve nitelikli eğitimi esas alınıyor. Liyakatin ön planda olduğu bir insan kaynakları sistemi vaat ediliyor.


Bölüm 2: Amaç 1 – Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi ve Süreçlerin Yeniden Yapılandırılması (18 Hedef, 107 Faaliyet)

Bu amaç, reformun omurgasını oluşturuyor. Adeta yargı sisteminin donanım ve yazılımının yenilenmesi hedefleniyor.

Hedef 1.1 & 1.2: Anayasal Zemin ve İnsan Hakları

Hedef 1.3, 1.4, 1.5: Mahkemelerin Yapısal Dönüşümü ve Üst Yargıda Reform

Hedef 1.6 & 1.7: İhtisaslaşma ve Savunmanın Güçlendirilmesi

Hedef 1.8 & 1.9: Performans Kültürü ve Dijital Çağ Atlama

Hedef 1.10 – 1.18: Diğer Kritik Kurumsal Düzenlemeler


Bölüm 3: Amaç 2 – İnsan Kaynakları Kapasitesinin Güçlendirilmesi (7 Hedef, 38 Faaliyet)

Adil ve nitelikli bir yargı, ancak nitelikli insan kaynağı ile mümkündür. Bu amaç, hukuk eğitiminden başlayarak tüm insan kaynağı süreçlerini kapsıyor.

Hedef 2.1: Hukuk Eğitiminde Kalite Devrimi

Hedef 2.2 & 2.3: Türkiye Adalet Akademisi ve Hakim-Savcı Eğitimi

Hedef 2.4 & 2.5: Sayı, Nitelik ve Kariyer Yönetimi

Hedef 2.6 & 2.7: Personel Reformu


Bölüm 4: Amaç 3 – Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması (9 Hedef, 63 Faaliyet)

Bu bölüm, bireyin özgürlüğü ile toplum güvenliği arasındaki dengeyi kurmayı hedefliyor.

Hedef 3.1: Soruşturmada Etkinlik ve Teknoloji Suçlarıyla Mücadele

Hedef 3.2 & 3.3: Suç-Yaptırım Dengesi ve Caydırıcılık

Hedef 3.4 & 3.5: Onarıcı Adalet ve Adli Sicil

Hedef 3.6 & 3.7: İnfaz Sisteminde İnsanileştirme ve Rehabilitasyon

Hedef 3.8 & 3.9: Çocuk Adaleti ve Mağdur Hakları


(Not: Yanıtımın geri kalanı, talep ettiğiniz kelime sayısını karşılamak üzere, diğer amaçları (Hukuk/İdari Yargı ve Adalete Erişim) ve genel bir değerlendirme ile sonuçlandıracak şekilde devam edecektir. Yukarıdaki kısım, analizin yaklaşık yarısını oluşturmaktadır.)


Bölüm 5: Amaç 4 – Hukuk ve İdari Yargılama Süreçlerinin Etkinliğinin Artırılması (5 Hedef, 22 Faaliyet)

Bu amaç, ekonomik hayatın ve günlük yaşamın temelini oluşturan uyuşmazlıkların çözüm süreçlerini iyileştirmeyi hedefliyor.

Hedef 4.1 & 4.2: Hukuk Yargılamasında Sadeleşme ve Etkinlik

Hedef 4.3: Aile Hukukunda İnsani Yaklaşım

Hedef 4.4: Arabuluculuk ve Tahkimin Yükselişi

Hedef 4.5: İdari Yargıda Çağ Atlama

Hedef 4.6: İcra ve İflas Sisteminde Köklü Reform


Bölüm 6: Amaç 5 – Adalete Erişimin Kolaylaştırılması (5 Hedef, 17 Faaliyet)

Bu amaç, adaletin sadece “var” değil, “ulaşılabilir” olmasını sağlamaya odaklanıyor.

Hedef 5.1: Adli Yardım ve Ön Bürolar

Hedef 5.2: Kadın Hakları ve Şiddetle Mücadele

Hedef 5.3 & 5.4: Engelliler, Yaşlılar ve Fiziki Erişim

Hedef 5.5: Koruyucu Hukuk ve Toplumsal Hukuk Bilinci


Bölüm 7: Genel Değerlendirme, Fırsatlar ve Zorluklar

Stratejinin Güçlü Yönleri:

  1. Kapsamlılık ve Detay: 264 faaliyetle, neredeyse yargı sisteminin tüm hücrelerine dokunuyor. Soyut ilkelerden ziyade somut adımlar içeriyor.

  2. Vizyoner Yaklaşım: Teknoloji, insan hakları, onarıcı adalet ve koruyucu hukuk gibi modern hukuk devleti kavramlarını merkeze alıyor.

  3. Vatandaş Odaklılık: Makul süre, kolay erişim, mağdur hakları ve sadeleştirilmiş usullerle, adaleti vatandaş için daha az yıpratıcı hale getirmeyi amaçlıyor.

  4. AB Uyum Süreciyle Bağ: 23. Fasıl ve Kopenhag Kriterleri’ne atıfla, Türkiye’nin bu alandaki taahhütlerini yenilediğini gösteriyor.

  5. Paydaş Katılımı: Hazırlık sürecinde yargı mensupları, barolar, sivil toplum ve 56 binden fazla vatandaşın görüşünün alınmış olması, meşruiyetini artırıyor.

Potansiyel Riskler ve Zorluklar:

  1. Uygulama ve Kaynak: Bu kadar iddialı bir planın hayata geçirilmesi için ciddi bir mali kaynak, insan kaynağı ve siyasi irade gerekiyor. Eylem Planı’nın nasıl finanse edileceği ve izleneceği kritik öneme sahip.

  2. Bağımsızlık-Tarafsızlık İkilemi: Yeni anayasa sürecinde yargı bağımsızlığının nasıl tanımlanacağı ve HSK’nın yapısına ilişkin düzenlemeler, stratejinin en hassas noktası. Bu konudaki somut adımlar, tüm reformun güvenilirliğini belirleyecek.

  3. Performans Baskısı: Hedef süreler ve performans ölçümleri, yargı mensupları üzerinde “hızlı karar verme” baskısı oluşturarak, kararların kalitesini ve vicdani kanaatle verilmesini olumsuz etkileyebilir.

  4. Yapay Zekânın Etik Sınırları: Yapay zekânın karar destek sistemi olarak kullanımı, şeffaflık, önyargı ve nihai sorumluluk gibi etik soruları beraberinde getiriyor. Bu konuda net etik kurallar oluşturulmazsa, sistem beklenmedik sonuçlar doğurabilir.

  5. Değişen Koşullar: 2029’a kadar olan süreçte yaşanacak ekonomik, siyasi ve toplumsal dalgalanmalar, reform sürecini sekteye uğratabilir.

Sonuç Yerine: Bir Milat mı, Bir Metin mi?

2025-2029 Yargı Reformu Stratejisi, kağıt üzerinde, Türkiye’nin yargı sistemini modern bir hukuk devleti standartlarına taşıyacak tarihi bir fırsatı temsil ediyor. “Türkiye Yüzyılı”nın “Adaletin Yüzyılı” olacağı iddiası, bu belgeyle somutlaşıyor.

Ancak, bir strateji belgesinin değeri, uygulamadaki kararlılık ve samimiyetle ölçülür. Stratejinin ruhuna uygun şekilde, şeffaf, katılımcı ve hesap verebilir bir şekilde hayata geçirilmesi halinde, Türkiye hem vatandaşlarının gözünde hem de uluslararası toplum nezdinde çok önemli bir kazanım elde edecektir. Aksi takdirde, diğer birçok iyi niyetli belge gibi, arşivlerdeki yerini almakla kalacaktır.

<

p class=”ds-markdown-paragraph”>Bu strateji, bir varış noktası değil, uzun ve zahmetli bir yolculuğun haritasıdır. Yolun açık, yolcunun da azimli olması dileğiyle.

Exit mobile version