Genel yetkili mahkeme

MADDE 6- (1) Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın
açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.

(2) Yerleşim yeri, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine
göre belirlenir.

HMK m.6 Açıklama

​Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 6. maddesi, genel yetkili mahkemenin belirlenmesinde davalının yerleşim yerini esas alır. Bu bağlamda, davalının yerleşim yeri kavramının doğru anlaşılması, yetkili mahkemenin tespiti açısından büyük önem taşır.​

HMK Madde 6: Genel Yetkili Mahkeme

1. Genel yetkili mahkeme, davalının (gerçek veya tüzel kişi) davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.​

2. Yerleşim yeri, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre belirlenir.​

Türk Medeni Kanunu’nda Yerleşim Yeri Kavramı

Türk Medeni Kanunu (TMK), yerleşim yeri kavramını detaylı şekilde düzenlemiştir:​

• Gerçek Kişiler İçin Yerleşim Yeri (TMK Madde 19): Bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer, onun yerleşim yeridir. Aynı zamanda birden fazla yerleşim yeri olamaz. ​

• Tüzel Kişiler İçin Yerleşim Yeri (TMK Madde 51): Tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde aksi belirtilmedikçe, işlerinin yönetildiği yerdir. ​

HMK m.6 Gerekçesi

1086 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında olduğu gibi, davalının yerleşim yeri mahkemesi, genel yetkili mahkeme olarak kabul edilmiştir. Türk Medeni Kanununun 19 uncu maddesindeki düzenlemeye paralel olarak, kavram birliğini gerçekleştirmek amacıyla, “ikametgah” yerine “yerleşim yeri” kavramı kullanılmıştır. Hükümde, gerçek kişiler dışında, tüzel kişi ifadesine yer verilerek, “yerleşim yeri” kavramının her ikisi için de geçerli olduğu, belirtilmek istenmiştir. Ayrıca, davalının, davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri esas alınarak, davalının daha sonra yerleşim yerini değiştirmesi halinde, mahkemenin yetkisinin bundan etkilenmesi ve yetkisiz hale gelmesi önlenmiştir.

Maddenin ikinci fıkrasında, genel yetkili mahkemenin belirlenmesinde esas alınan, “yerleşim yeri”nin neye göre ve nasıl belirleneceği konusunda doğabilecek tereddütleri gidermek amacıyla, “yerleşim yerinin Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre” belirleneceği konusunda açıklık getirilmiştir.

ADALET KOMİSYONU RAPORU

Tasarının 10, 11, 12 ve 13 üncü maddeleri, teselsül nedeniyle 11, 12, 13 ve 14 üncü maddeler olarak aynen kabul edilmiştir.

TBMM GENEL KURULU

TBMM Genel Kurulunda 5., 6., 7., 8., 9. ve 10. maddeler tasarı metninden çıkartılmış ve diğer maddeler buna göre teselsül ettirilmiştir.

HMK m. 6 – Yargıtay Kararları

✴ 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 6 ncı maddesi gereğince bütün davalar için uygulanan yetki kuralına genel yetki kuralı denilmekte olup, genel yetkili Mahkeme, davalının ikametgahı mahkemesidir. Eş deyişle, her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür. Bundan ayrı, bazı davalar için davalının ikametgahı mahkemesinin yanında, başka yer Mahkemeleri de yetkili kılınmıştır. Bu istisnai nitelikteki yetki kurallarına “özel yetki” kuralları denilmektedir. İlke olarak, özel yetki kuralları genel yetkiyi kaldırmaz, onunla birlikte uygulanır. Ancak istisna olarak, bazı davaların mutlaka belli bir yer Mahkemesinde açılması öngörülmüştür ki, bu halde kesin yetki söz konusudur. Kesin yetki halleri, genel yetkiye istisnadır. Bunun dışında, bir dava için özel yetki kuralı bulunsa bile, davacının genel yetki ile özel yetki arasında bir seçim hakkı vardır. Özel yetki kuralları ilke olarak kamu düzenine ilişkin değildir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 08.07.2009 tarihli ve 2009/10-236 E., 345 K. sayılı kararında da aynı ilkeler benimsenmiştir. (Y.3. H.D. Esas:2024/1162 Karar :2024/2654 Tarih :30.09.2024)

✴ 6502 … Kanun’un 73 üncü maddesinin beşinci fıkrasında tüketici davalarının, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde de açılabileceği belirtilmişse de bu kural 6100 … Kanun’un yetkiye ilişkin kurallarının yanında bir ek yetki kuralıdır.

Bir davada, birden fazla genel ve özel yetkili mahkeme varsa, davacı bu mahkemelerden birinde dava açmak hususunda bir seçimlik hakka sahiptir. Davacı, davasını bu genel ve özel yetkili mahkemelerden hiçbirinde açmaz ve yetkisiz bir mahkemede açarsa, o zaman seçme … davalılara geçer.

Somut olayda, yerleşim yeri İzmit /Kocaeli olan davacının davayı, 6502 … Kanun’un 73 üncü maddesinin beşinci fıkrasına uygun olarak yerleşim yerinin bulunduğu İstanbul Anadolu Mahkemelerinde açtığı anlaşıldığına göre uyuşmazlığın, Kocaeli 1. Tüketici Mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir. (Y. 5 H.D. Esas : 2023/8502 Karar : 2024/31 Tarih: 08.01.2024)