İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
ANAYASA HUKUKU
PRATİK ÇALIŞMA METNİ
30 Nisan 2019
Anayasa Yargısı
I. Olay: X Devleti’nin Y Devleti topraklarında yaptığı bombardıman sonucunda 200 sivilin hayatını kaybetmesi dolayısıyla dünyanın her tarafında gösteriler düzenlenmiştir. Türkiye’de de “Y Devleti Kardeşlik Derneği”, yaşanan olaylar nedeniyle X Devleti büyükelçisinin Ü Üniversitesi’nde katılacağı panel esnasında gösteri düzenlemek amacıyla valiliğe bildirimde bulunmuştur. Valilikten gelen cevap yazısında, güvenliğin sağlanmasının güç olduğu gerekçesiyle ilgili gösterinin üniversitede yapılamayacağı belirtilmiştir. Vali, 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 6. maddesindeki mülki amirin toplantının yapılacağı yeri belirleme yetkisine dayanarak gösterinin A Meydanı’nda yapılması kararını vermiştir. “Y Devleti Kardeşlik Derneği” üyeleri karara itiraz etmişlerse de itirazları reddedilmiş; bunun üzerine ret kararına karşı idare mahkemesinde dava açmışlardır. İdare mahkemesinde dava görülürken davacı dernek üyeleri, mülki amire yer ve güzergâh belirleme yetkisi tanıyan bu hükmün anayasaya aykırı olduğu iddiasını dile getirmişlerdir.
12 Eylül 2008 tarihinde, grup, üniversitede panelin gerçekleştirileceği alanda toplanmış ve X Devleti aleyhine slogan atmıştır. Gösteri sürerken güvenliği sağlayan polisler tarafından gruba dağılmaları uyarısında bulunulmuş, sonrasında ise herhangi bir ihtarda bulunulmaksızın zor kullanılmak suretiyle topluluk dağıtılmıştır. B’nin de aralarında bulunduğu göstericiler adli takibat yapılabilmesi için gözaltına alınmış ancak birkaç gün sonra serbest bırakılmışlardır. B, gözaltı işlemine karşı ilgili hukuki yollara başvurmuşsa da bu girişimi sonuçsuz kalmış ve gözaltına ilişkin karar aynı yıl kesinleşmiştir. Diğer taraftan B’nin de aralarında bulunduğu göstericiler hakkında kanuna aykırı toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemek ve bunlara katılmak suçundan 15 Ekim 2008 tarihinde kamu davası açılmıştır. Yapılan yargılamanın sonunda B kanuna aykırı gösteride yer aldığı gerekçesiyle iki buçuk yıl hapis cezasına mahkum edilmiştir.
Sonrasında B kararı temyiz etmiş ve temyiz talebinin reddine dair karar 11 Kasım 2016 tarihinde kesinleşmiştir. B haksız yere gözaltına alındığını, yıllardır mahkemelerde hukuksuz şekilde yargılandığını ve ilgili özgürlüklerinin ihlal edildiğini ileri sürerek 30 Kasım 2016 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmuştur.
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, m. 23: “6 ve 10 uncu maddeler gereğince belirtilen yerler dışında (…) Yapılan toplantılar veya gösteri yürüyüşleri Kanuna aykırı sayılır.” m. 24: “Kanuna uygun olarak başlayan bir toplantı veya gösteri yürüyüşü, (…) Kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşü hâline dönüşürse: (…) c) Mahallin en büyük mülki amiri, yazılı veya acele hâllerde sonradan yazı ile teyit edilmek kaydıyla sözlü emirle, mahallin güvenlik amirlerini veya bunlardan birini görevlendirerek olay yerine gönderir. Bu amir, topluluğa Kanuna uyularak dağılmalarını, dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar eder. Topluluk dağılmazsa zor kullanılarak dağıtılır.” m. 28: “Kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşleri düzenleyen veya yönetenlerle bunların hareketlerine katılanlar, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde bir yıl altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Sorular
1. Dernek üyelerinin anayasaya aykırılık iddialarını ileri sürebilecekleri bir yol var mıdır? 1982 Anayasası’nın mevcut hükümleri bağlamında değerlendiriniz.
2. Bireysel başvurunun kabul edilebilirlik koşullarını dikkate alarak B’nin her bir ihlal iddiasını, bu koşullar bağlamında inceleyiniz.
3. B tarafından Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvuru ile ilgili olarak kabul edilebilirlik kararı verildiği varsayıldığında,
a. B’nin yıllardır mahkemelerde hukuksuz şekilde yargılandığına ilişkin iddiası ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi ne yönde karar vermiş olabilir? Tartışınız.
b. B’nin ilgili özgürlüklerinin ihlal edildiğine ilişkin iddiası ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi ne yönde karar vermiş olabilir? Tartışınız.
Kaynak: İstanbul Hukuk Fakültesi İMECE grubu
