Basit Yargılama Usulüne düzenleyen 5271 Sayılı Kanunun (Ceza Muhakemesi Kanunu) 251 ve 252. maddelerinin Anayasa’ya aykırı olduğu kanısıyla Anayasa Mahkemesi’ne bu kanun hükümlerinin iptalini isteyen 13 ayrı mahkemenin yaptığı iptal başvuruları sonrasında, Anayasa Mahkemesi; 251 maddenin Anayasa’ya aykırı olmadığı kanısına varırken, 252. maddenin birinci fıkrası dışındaki tüm hükümlerinin Anayasa’ya aykırı olduğuna karar verdi. Resmi Gazete’nin 11.10.2023 tarihli ve 32336 Sayılı sayısında yayınlanan karar, 9 ay sonra yürürlük kazanacak. Meclis’in bu süreçte, doğacak boşluk/boşluklar karşısında yasal düzenlemeler yapması gerekecek.
İçerik Başlıkları
İptal Başvurusuna Konu Kanun Maddeleri
BASİT YARGILAMA USULÜ
Madde 251 – (Mülga madde: 02.07.2012 – 6352 S.K/Madde 105) (Yeniden Düzenlenen madde: 17.10.2019 – 7188 S.K/Madde 24)
(1) Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir. (Ek 2. cümle: 08.07.2021 – 7331 S.K/Madde 23) 175 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usulü uygulanmaz.
(2) Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir.
(3) Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesi dikkate alınmak suretiyle, 223 üncü maddede belirtilen kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir.
(4) Mahkemece, koşulları bulunması hâlinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
(5) Hükümde itiraz usulü ile itirazın sonuçları belirtilir.
(6) Mahkemece gerekli görülmesi hâlinde bu madde uyarınca hüküm verilinceye kadar her aşamada duruşma açmak suretiyle genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilir.
(7) Basit yargılama usulü, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz.
(8) Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.
Basit yargılama usulünde itiraz
Madde 252 – (Mülga madde: 02.07.2012 – 6352 S.K/Madde 105) (Yeniden Düzenlenen madde: 17.10.2019 – 7188 S.K/Madde 25)
(1) 251 inci madde uyarınca verilen hükümlere karşı itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir.
(2) İtiraz üzerine hükmü veren mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Taraflar gelmese bile duruşma yapılır ve yokluklarında 223 üncü madde uyarınca hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede bu husus yazılır. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır.
(3) Mahkeme, ikinci fıkra uyarınca hüküm verirken, 251 inci madde kapsamında basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. Ancak, itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde 251 inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca yapılan indirim korunur.
(4) İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır.
(5) İkinci fıkra uyarınca verilen hükümlere karşı genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir.
(6) Birinci fıkradaki itirazın, süresinde yapılmadığı veya kanun yoluna başvuru hakkı bulunmayan tarafından yapıldığı mahkemesince değerlendirildiğinde dosya, 268 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderilir. Mercii bu sebepler yönünden incelemesini yapar ve kararını gereği için mahkemesine gönderir.
İptal Başvurusunun Konusu
04.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 17.10.2019 tarihli 7188 sayılı Kanun’un ;
1. 24. maddesiyle başlığı ile birlikte yeniden düzenlenen 251. maddesinin;
a. (1), (2), (3), (4), (5) ve (6) numaralı fıkralarının,
b. (7) numaralı fikrasında yer alan “…yaş küçüklüğü … ” ibaresinin,
2. 25. maddesiyle başlığı ile birlikte yeniden düzenlenen 252. maddesinin, Anayasa’nın Baslangıç Kısmı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 13., 36., 38., 87., 90., 138. ve 141. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptallerine karar verilmesi talepleridir.
Anayasa Mahkemesi’nin Kararı
Anayasa Mahkemesi, 22.06.2023 tarihinde, aşağıdaki kararı almıştır.
“4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 17/10/2019 tarihli ve
7188 sayılı Kanun’un;
A. 24. maddesiyle başlığı ile birlikte yeniden düzenlenen 251. maddesinin;
1. (1) numaralı fıkrasının Anayasa’ya aykin olmadığına ve itirazın REDDİNE OYÇOKLUGUYLA,
2. (2), (3), (4) ve (5) numaralı fıkralarının Anayasa’ya aykin olmadiklarına ve itirazın REDDINE OYBIRLIGIYLE,
3. (6) numaralı fıkrasının Anayasa’ ya aykin olmadığına ve itirazın REDDINE, OYÇOKLUGUYLA,
4. (7) numaralı fıkrasında yer alan “…yaş küçüklüğü, …” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDINE, OYÇOKLUĞUYLA,
B. 25. maddesiyle başlığıyla birlikte yeniden düzenlenen 252. maddesinin;
1. (I) numaralı fıkrasının;
a. Birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDINE, OYÇOKLUGUYLA,
b. İkinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olmadiğına ve itirazın REDDİNE OYBIRLIGIYLE,
2. (2) numaralı fıkrasının;
a. Birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, iptal hükmünün Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrası ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GIRMESINE OYBIRLIGIYLE,
b. İkinci, üçüncü ve dördüncü cümlelerinin 6216 say1il Kanun’un 43. maddesinin (4) numaralı fıkrası gereğince IPTALLERINE, iptal hükümlerinin Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrası ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GIRMESINE OYBIRLIGIYLE,
3. (3), (4), (5) ve (6) numaralı fıkraları 6216 sayılı Kanun’un 43. maddesinin (4) numaralı fıkrası gereğince IPTALLERINE, iptal hükümlerinin Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrası ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GIRMESINE OYBIRLIGIYLE, karar verildi.”
Anayasa Mahkemesi’nin 22.06.2023 Tarihli ve 2020/79 E – 2023/113 K sayılı Kararının Tam Metni
