Anayasa Mahkemesi (AYM), özel hukuk kişileri arasındaki borç ilişkilerinde, yüksek enflasyon nedeniyle alacağının değeri eriyen alacaklılar lehine çığır açıcı bir karara imza attı. Mahkeme, mevcut hukuk sisteminin, alacaklının enflasyondan kaynaklanan bu zararını etkili bir şekilde tazmin edemediğine hükmederek, Yargıtay’ın “somut ispat” arayan katı yaklaşımının mülkiyet hakkını ihlal ettiğini duyurdu. Sorunun köklü bir çözümü için yasama organını göreve çağıran AYM, Pilot Karar Usulü’nü * uygulamaya karar verdi.
Kararın Özü: Sistem Yetersiz, Çözüm Yasama Organında
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu’nun, bireysel bir başvuru üzerine verdiği karar, tartışılan önemli bir adaletsizliği gündeme taşıdı. Karara göre:
-
Mevcut Sistem Etkili Değil: 3095 sayılı Kanun ile belirlenen yasal faiz oranları, yüksek enflasyon karşısında alacaklının uğradığı değer kaybını karşılamaktan uzak. Bu durum, borçluyu gecikmeli ödemeyle haksız kazanç sağlarken, alacaklıyı mağdur ediyor.
-
Munzam Zarar Yolu Çözüm Getirmiyor: Türk Borçlar Kanunu’nun 122. maddesindeki “munzam (aşkın) zarar” davası, Yargıtay’ın “enflasyon gibi genel göstergeler yeterli değildir, somut ve kişiye özel zarar ispat edilmelidir” şeklindeki yerleşik içtihadı nedeniyle pratikte işlemiyor. Alacaklı, neredeyse imkansız olan bir ispat yükü altına sokuluyor.
-
Mülkiyet Hakkı İhlal Ediliyor: Bir alacak, Anayasa’nın 35. maddesi kapsamında korunan bir mülkiyet hakkıdır. Devlet, bu hakkın enflasyon karşısında korunmasını sağlayacak etkili yargı yollarını temin etmekle yükümlüdür. Mevcut durum bu yükümlülüğün yerine getirilmediğini gösteriyor.
Pilot Karar ile TBMM’ye Çağrı
Bu tespitler ışığında Anayasa Mahkemesi, sorunun bireysel başvurularla çözülemeyeceğini, yapısal ve sistemik bir sorun olduğunu vurguladı. Bu nedenle:
-
Pilot Karar Usulü uygulanmasına karar verildi.
-
Kararın bir örneği, gerekli yasal düzenlemeyi yapması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) gönderilecek.
-
Benzer iddialarla yapılmış ve yapılacak tüm bireysel başvuruların incelenmesi, kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten itibaren 6 ay süreyle ertelendi.
Bu Karar Ne Anlama Geliyor?
Bu karar, özellikle uzun süren davalar veya icra takipleri sonucunda, aldığı paranın satın alma gücü enflasyon yüzünden büyük oranda erimiş olan tüm alacaklılar için bir umut ışığı oldu. Mahkeme, adeta “Bu sorun artık bireysel davalarla uğraşarak çözülemez, kanun koyucu genel ve kalıcı bir çözüm getirsin” demiştir. TBMM’nin, enflasyon farkının nasıl hesaplanıp tazmin edileceğine dair yeni ve etkili bir hukuki yol oluşturması bekleniyor.
Azınlık Görüşü: Sorun Uygulamada
Karara katılmayan üç üye ise ihlalin kabulüne katılmakla birlikte, çözümün pilot karar değil, somut başvuru kapsamında “yeniden yargılama” yapılması olduğunu savundu. Onlara göre sorun, mevzuattaki bir eksiklikten (yapısal sorun) değil, mahkemelerin Türk Borçlar Kanunu’nu Anayasa’ya uygun yorumlamamasından (uygulama sorunu) kaynaklanıyor.
—————–
* Pilot karar usulü, bireysel bir hak ihlalinin sınırlarını aşan ve ağırlıklı olarak bir ülkedeki hukuk sisteminin veya idari pratiğin yaygın ve köklü sorunlarından kaynaklanan yapısal problemlerin, pilot olarak seçilen bir başvuru üzerinden çözüme kavuşturulmasını öngörmektedir.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARININ TAM METNİ: